شبکه های اجتماعی و جنبش های خاورمیانه و شمال آفریقا: مطالعه موردی شبکه اجتماعی فیس بوک و جنبش های اجتماعی مصر و تونس

هدف پژوهش حاضر مطالعه ساختار شبکه های اجتماعی مجازی درگیر در جنبش های اجتماعی خاورمیانه و شمال آفریقا است. با مطالعه شبکه های اجتماعی مجازی و کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه که جنبش اجتماعی در آن ها رخ داده بود، شبکه اجتماعی فیس بوک و کشورهای مصر و تونس برای مطالعه موردی انتخاب شدند و روابط فعالان جنبش و نقش آن ها در جریان گسترش اطلاعات جنبش های اجتماعی مصر و تونس، در شبکه اجتماعی فیس بوک، با رویکرد شبکه های کل مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش با استفاده از دو روش مردم نگاری مجازی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام شده است. از بین26 گروهی که در زمینه جنبش های اجتماعی مصر و تونس فعال بودند، گروه الاتحاد بین مصر و تونس جهت مطالعه موردی انتخاب شد. این گروه 247 نفر عضو دارد و شبکه روابط اعضا گروه حدود 20306 رابطه را در برمی گیرد. با توجه به حجم ارتباطات موجود، ارتباطات گروه در فاصله زمانی فوریه تا دسامبر سال 2011 استخراج شده و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که شبکه اجتماعی فیس بوک در تبادل اطلاعات جنبش مورد استفاده جوانان شهرنشین و عمدتا تحصیل کرده قرار گرفته است و همچنین در تبادل اطلاعات، مردان فعال تر از زنان هستند. بر اساس مشاهدات بحث های گروه، بیشترین محتوا در تبادل اطلاعات، محتوای تحولات و وقایع دو کشور بود. روابط آفلاین در شکل گیری روابط آنلاین موثر بوده است، به عبارتی اعضای گروه با کسانی روابط آنلاین و تبادل اطلاعات داشتند که از قبل در دنیای واقعی می شناخته اند. شبکه روابط گروه نشان داد که سازنده گروه، مرکزی ترین عضو شبکه است. سازنده گروه اگر چه در تبادل اطلاعات نقش عمده ای ایفا می کند و میزان زیادی از اطلاعات از طریق وی در میان اعضا تبادل می شود اما او کنترل کننده جریان تبادل اطلاعات نیست. بر اساس نتایج به دست آمده، پیوندهای ضعیف توانسته اند در برقراری ارتباط بین اعضای مصری و تونسی و تبادل اطلاعات بین آن ها موثر باشند.